Ik voel niets meer voor mijn partner

Liefdeskoppels melden zich met uiteenlopende redenen voor relatietherapie in mijn praktijk. Af en toe is dat: ‘mijn gevoel is weg. Ik hou nog van hem/ haar, maar meer als ouder van onze kinderen, verder voel ik niets meer’.

Ondertussen zit de boodschapper met gesloten houding bij mij op de bank. Armen over elkaar en het been dat het dichtst bij de partner is, naar de buitenkant óver het andere geslagen. De partner blijkt vaak de onheilstijding recent net gehoord te hebben en zit nog enigszins onthutst naast degene van wie hij/zij ooit dacht er samen oud mee te worden. Nu is dat beeld op losse schroeven komen te staan. ‘Ik weet niet waar het van komt, maar ik voel dat de koek gewoon op is. We willen graag weten hoe het zover heeft kunnen komen en of ik mijn gevoel voor hem/ haar nog kan terugkrijgen’.

Bij navraag is meestal niet exact te zeggen wanneer het gevoel is afgebrokkeld. Toch is het er ooit geweest. Wanneer ik samen met cliënten de historie van hun relatie doorneem, blijkt dat er ergens iets is scheefgegroeid. Bijvoorbeeld na een eenmalige flinke kwetsing zoals een affaire. Scheefgroei kan ook doordat kleinere ergernissen zich hebben opgestapeld.   Bijvoorbeeld net iets te scherpe opmerkingen, te weinig aandacht krijgen of onderlinge verschillen niet in balans weten te krijgen. Nou ontkom je er niet aan dat een relatie af en toe door een dal gaat, ieder huisje heeft zijn kruisje. Partners lopen echter de kans dat het kruisje een vampier-bezwerende lading krijgt wanneer de communicatie te wensen over laat. Er wordt te weinig of te oppervlakkig gesproken over wat iemand dwars zit. Dat creëert een gevoel dat de ander niet ontvankelijk is om jouw behoefte aan welzijn te bevorderen.

EEN MUURTJE OPBOUWEN

Wanneer je je door gedrag van de ander beschadigd voelt en er niet op de juiste wijze stilgestaan wordt bij jouw beleving, dan is het vanuit pure zelfbescherming dat iemand zijn of haar hart naar de ander sluit. ‘Het lijkt wel alsof ik achter een muurtje zit en wat ik ook probeer, ik kan het niet meer afbreken’, hoor ik mijn cliënt dan zeggen. Deze (stapsgewijze) opbouw van het muurtje, de emotionele afsluiting, betekent dat je liefdesgevoel voor de ander steeds minder wordt. Totdat je op een dag ervaart: ik voel niets meer voor hem of haar.

Waar komt die afsluiting vandaan? Daar gaat vaak eerst heel wat aan vooraf. Er wordt in een eerder stadium een belangrijke relationele pijler geschonden: de emotionele saamhorigheid tussen twee geliefden. Het je veilig en vertrouwd bij elkaar voelen. Wanneer deze niet genoeg wordt hersteld, dan komen er barstjes in die veilige verbinding en ontstaat de emotionele pijn van je niet genoeg gehoord en gezien voelen. Die pijn wil niemand voelen en duwen we het liefste weg. Dat zorgt voor een meer continue spanning. De stenen voor het muurtje worden opgestapeld. Deze spanning proberen we vervolgens uit de weg te gaan door nog meer te vechten, te vluchten of te bevriezen. Een vechtreactie is dat iemand boos wordt en in de spreekwoordelijke aanval gaat. Bij een vluchtreactie vertrekt iemand figuurlijk uit de situatie door gevoelens op te kroppen en door het contact steeds meer uit de weg te gaan. Soms door letterlijk de ruimte te verlaten. Bevriezen betekent dat iemand dichtklapt, zich verlamd voelt en niets meer weet uit te brengen. Dit zijn van natuurlijke reacties en zijn op zich niet schadelijk. Dat worden ze wel wanneer de situatie daarna niet goed of te weinig wordt besproken en er geen ruime positieve aandacht is voor elkaar. En dat betekent meer dan alleen maar sorry zeggen.

Er kunnen tal van redenen zijn waarom iemand vervolgens de luiken sluit en het is best lastig om daar achter te komen en dat aan jezelf toe te geven. Laat staan aan je partner. Dit zegt veel over de emotionele toegankelijkheid naar elkaar, de mate van openstelling naar elkaar. Die emotionele toegankelijkheid komt voort uit diepgaande gedragspatronen die je in de allereerste relatie van je leven hebt aangeleerd.

DE INVLOED VAN DE ALLEREERSTE RELATIE

De allereerste relatie van iemands leven is die met de ouders of verzorgers. In deze eerste relatie wordt de blauwdruk gevormd van wat het concept ‘relatie’ inhoudt. Hoe ga je met deze belangrijke anderen om en hoe reageren zij op jou? Daarbij spelen twee krachten een belangrijke rol:

1: De behoefte aan je verbonden voelen met de ander, aan ‘samen’

2: De behoefte aan autonomie, een eigen identiteit die zich uit aan zaken apart, los van de ander doen.

Het is belangrijk te weten dat er verschillen kunnen bestaan bij de gezinsleden als het gaat om de mate van behoefte aan beide krachten. En dat kan spanning opleveren bij het kind. Wanneer ouders liefdevol en begripvol reageren op hun kind, dan zal het de ouders zien als veilige en beschikbare bron om de kinderlijke emoties vrij te uiten. Dit verstevigt de hechting.

Reageren ouders daarentegen meer afstandelijk en met weinig warmte op de reacties van hun kind of wisselen warmte en kilheid elkaar telkens af, dan ontstaat er een hechtingsprobleem. Het kind ervaart dat praten over wat het bezighoudt niet op de manier ontvangen wordt zoals het nodig heeft. Het zal er angstig van worden en gaat zich op (een onbewust) dieper niveau alleen voelen. Als reactie daarop wil het constant het samen-gevoel bevestigd zien en klampt zich min of meer vast aan de ouders. Het is ook mogelijk dat het kind juist neigt meer tot vluchtgedrag. In het laatste geval bijvoorbeeld door geen uiting meer te geven aan zijn emoties of behoeften. Het lost het alleen wel op. Een kind leert in de relatie met de ouders om op zijn eigen manier met liefde en emotionele intimiteit om te gaan. Dit gedrag groeit uit tot een standaardreactie, een automatisme. Het is een hardnekkig en ingesleten patroon van veelal onbewust voelen, denken en handelen. Het kind draagt het mee de volwassenheid in. Daar komt dit patroon vooral tot uiting in de relatie met belangrijke anderen, zoals een liefdespartner. Die relatie doet namelijk het meest (onbewust) terugdenken aan de allereerste intieme relatie in het leven.

Wanneer mensen in relatietherapie hun eigen hechtingsstijl ontdekken en zien welk gedrag daarbij hoort, dan ontstaat er vaak meer begrip voor het hoe en waarom zij in deze relatiecrisis zijn beland. Die ontdekking is nogal eens het startpunt van meer motivatie om aan de relatie te werken en waarmee de eerste steen van het muurtje wordt afgebroken. Het kan best even duren, maar vaak blijkt het gevoel dan uiteindelijk voorzichtig weer terug te komen, stapje voor stapje.